O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
GULISTON DAVLAT UNIVERSITETI
“TASDIQLAYMAN”
GulDU prorektori
H.Qo`shiyev
________________
«___» ________2021
UMUMIY PSIXOLOGIYA VA PEDAGOGIKA
fani bo’yicha
ISHCHI O’QUV DASTURI
( 4-bosqich 7-8 semestr uchun )
Bilim sohasi: 100000 – gumanitar
Ta’lim sohasi: 110000 – pedagogika
Ta’lim yo’nalishi: 5140100 - Biologiya
Kafedra: “Masofaviy ta’lim” kafedrasi
(7- semestrga)
Umumiy o’quv soati – 122
Shu jumladan:
Ma’ruza – 10
Seminar mashg’ulotlari – 14
Mustaqil ta’lim soati – 98
(8-semestrga)
Umumiy o’quv soati – 118
Shu jumladan:
Ma’ruza
-8
Seminar mashg’ulotlari -14
Mustaqil ta’lim soati -96
Jami-240
GULISTON - 2021
1
Fanning ishchi o’quv dasturi namunaviy o’quv dasturi va o’quv rejasiga
muvofiq ishlab chiqildi.
Tuzuvchi: N.Nuraliyeva GulDU GulDU “Masofaviy ta’lim” kafedrasi
o`qituvchisi. __________ (imzo)
Taqrizchi: H.Abdukarimov, GulDU “Pedagogika va psixologiya” kafedrasi
dotsenti, ped.f.n. __________ (imzo)
Fanning ishchi o’quv dasturi “Masofaviy ta’lim” kafedrasining 2021 yil
_____avgustdagi 1-sonli yig’ilishida muhokama qilindi va Sirtqi bo’lim ilmiymetodik Kengashida ko’rib chiqish uchun tavsiya qilindi.
Kafedra mudiri:_____________ S.Islikov
GulDU Sirtqi bo‘lim boshlig‘i: __________ M. Latipov
Fanning ishchi o’quv dasturi Sirtqi bo’lim Kengashining 2021 yil
___ avgust 1-sonli qarori bilan tasdiqlandi.
Fakultet kengashi raisi:_____________M.Latipov
Fanning ishchi o’quv dasturi Guliston davlat universiteti o’quv-metodik
Kengashining 2021 yil ____ avgust __-sonli majlisida muhokama etildi va
ma’qullandi.
2
1. O’quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi o’rni
Mazkur fan oliy ta’lim muassasalari talabalarida kasbiy-pedagogik komepetentlikni
shakllantirishga yo’naltirilgan. Fanning mazmuni orqali bo’lg’usi mutaxassislarni ilm-fan, texnika
va texnologiya sohalarida erishilayotgan yutuqlar, milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida
tayyorlashni, malakali qadr sifatida pedagogik madaniyatni rivojlantirish, o’quv-tarbiyaviy
faoliyatni to’g’ri tashkil etish, boshqarsih va nazorat qilish kabi ko’nikmalarini shakllantirishga
qaratilgan.
Umumiy pedagogika fani bakalavriat bosqichining umumkasbiy fanlar blokidan o’rin
egallab -3-kurslarda o’qitilishi maqsadga muvofiq. Umumiy pedagogika fani ijtimoiy-gumanitar
fanlar turkumiga kiradi va barcha nopedagogik bakalavriat ta’lim yo’nalishlarda o’qitiladi. Ushbu
fan pedagogik turkumga kiruvchi fanlarning nazariy va uslubiy asosi bo’lib, o’z rivojida tabiiy va
ijtimoiy-gumanitar fanlar uchun zamin bo’lib xizmat qiladi.
“umumiy psixologiya” fani bo’yicha tuzilgan dastur talabalarning olam, jamiyat va insonning
o’rganishi psixologik bilimlarga zaruratning mavjudligi, ularping dunyoqarashini boyitish va
rivojlantirishda psixologik qonuniyatlarii o’rganishga ehtiyojining borligi, inson psixologiyasining
umumiy psixologik konuniyatlarini, shaxs va voqelik, shaxs va jamiyat, shaxs va predmetlar olami
orasidagi munosabat, voqelikni anglashi, olamni psixologik taxdili, psixologik hodisalarning
kechishi, psixologiyaning tarixiy va nazariy rolini jamiyatda olib borilayotgan ishlar orqali amalga
oshirishga qaratilgandir. Kursning asosiy vazifasi talabalarda umumpsixologik bilimlarni
shakllantirishdir. Umumiy psixologiya boshqa fanlarni o’qitishda asos sifatida xizmat qilishi
mumkin.
II. O’quv fanining maqsadi va vazifasi
Fanni o’qitishdan maqsad (pedagogik jihatdan) — bo’lg’usi mutaxassislarni zamonaviy
pedagogika fanining nazariy asoslari bilan qurollantirish, barkamol shaxsni shakllantirish,
pedagogik faoliyat mazmuni, innovatsion pedagogik texnologiyalar bilan tanishtirish orqali
talabalarda pedagogik tafakkurni, ijodiy fikrlashni, pedagogik jarayonda muvaffaqiyatga erishishni,
ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda pedagogik g’oyalarni, sharq mutafakkirlarining pedagogik
qarashlarini amaliyotga maqsadli gadbiq etish ko’nikmasini hosil qilishdan iborat.
Ushbu maqsadga erishish uchun fan talabalarda nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, pedagogik
hodisa va jarayonlarga uslubiy yondashuv hamda ilmiy dunyoqarashini shakllantirish vazifasini
bajaradi.
Fan bo’yicha talabalarning bilim, ko’nikma va malakalariga quyidagi talablar qo’yiladi.
Talaba:
umumiy pedagogika fanining metodologiyasi, ilmiy-tadqiqot metodlari va tadqiqot
ob’ektlari, tarixi va zamonaviy pedagogikaning asosiy yo’nalishlari, ilg’or pedagogik qarashlar,
jahon talim tizimi, O’zbekiston Respublikasining ta’lim sohasidagi siyosati, kadrlar tayyorlash
milliy dasturi va milliy modeli, ta’lim va tarbiyaning o’ziga xos xususiyatlari, birligi, ta’lim
nazariyasi (didaktika) ning asosiy komponsitlari: kontseptsiyalari, paradigmalari, ta’lim printsiplari,
metodlari, texnologiyalari; tarbiya nazariyasining mohiyati, tarbiya mazmuni, printsiplari, tarbiya
mstodlari va texnologiyalari; maxsus pedagogikaning o’ziga xos xususiyatlari, jamoada, oiladagi
tarbiya hamda o’z-o’zini tarbiyalashning o’ziga xos xususiyatlari, ta’lim va tarbiya to’g’risida sharq
va g’arb mutafakkurlarining qarshilarini bilishi va ulardan foydalana olishi;
- Pedagogik faoliyatni rejalashtirish, ta’lim muassasalarida o’qitish va tarbiyalashning zamonaviy
metod va tsxnologiyalarini qo’llash, o’kuvchi shaxsini rag’batlaptirish, uning faoliyatini nazorat
qilish, iste’dodi, iqgidorini ro’yobga chiqarish uchun tadbirlar ishlab chiqish, o’quvchilar bilimini
nazorag qilish va baholash, ota onalar, jamoa, o’quvchilar bilan yakka va guruh bo’lib ishlash,
o’quvchilar jamoasini boshqarish, pedagogik texnika va madaniyatni muayyan tizimga solish va uni
o’zida shakllantirish, pedagogik takt singari ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
- Tanlangan metod va texnologiyalarni tadbiq qilishda ijtimoiy muhit va vaziyatni to’g’ri baholay
olish, ta’lim-tarbiya jarayonida tegishli irodaviy sifatlarni namoyish qilish, sabr-toqat, qat’iyatlilik,
javobgarlikni his qilish, muammoli vaziyatdan to’g’ri chiqib keta olish, pedagogik jarayonda
3
nizolarni oldini olish, o’z hatti-harakatlarini boshqara olish, pedagogik nazokati va odobini
takomillashtirib borish, o’z mehnatini rasmiy va ijodiy tashkil eta olish, o’zining kasbiy va
pedagogik mahoratini muntazam oshirib borish, ilgor tajribalarni o’rganish va o’z faoliyatiga
singdirish kabi malakalarga ega bo’lishi lozim.
O’quv fanining psixologik jnxatdan maqsadi talabalarda umumiy psixologik bilimlarni
shakllantirish, voqelik va jamiyatdagi voqea- hodisalarning, shaxsni o’zida kechadigan jarayonlar
va psixologik bilimlarni shakllantirish, ularni jamiyat hayotida umumiy psixologik hodisalar,
holatlar va jarayonlarning mohiyatini tahlil etishga, shaxsning kamoloti va unga ta’sir ko’rsatuvchi
omillar, uning individual psixologik xususiyatlari, emotsional va irodaviy sifatlarini tahlil etishga
o’rgatishdan iborat. Talabalarni yosh va pedagogik psixologiya fanining nazariy asoslari va inson
taraqqiyoti qonuniyatlarini tadqiq etish uchun amaliy materiallar bilan qurollantirish.
Fanni o’qitishning psixologik jihatdan vazifalgari quyidagilarni hal etishga qaratilgan:
-inson ruhiyatini psixologik taxdil etish;
-umumiy psixologiya fanining jamiyat va shaxs kamolotidagi o’rnini talabalarga tushuntirish;
-voqea va hodisalarni psixologik nuktai nazardan tahlil va tadqiq etish malakasini hosil etish;
-inson psixologiyasini umumiy ilmiy asoslarini o’rgatishni;
-jamiyat va shaxs orasidagi munosabatning psixologik qonuniyatlari asosida rivojlantirishni;
-umumiy psixologiya fani bo’limlari bo’yicha (psixikaning evolyutsion taraqqiyoti, shaxs
psixologiyasi, iroda psixologiyasi, sezgi va idrok, diqqat va xotira, tafakkur va nutq) psixologik
bilimlarni tahlil etish, ularning qonuniyatlarini mashg’ulot jarayonida tahlil etish xususiyatlarini
shakllantirishdan iboratdir.
Bakalavr talaba psixologiyaning tabiiy va ijtimoiy fan sifatida talqin qilinishi, psixologiyaning
sohalari, psixologiya va falsafaning o’zaro aloqasi, psixologiya va ilmiy - texnik taraqqiyoti,
pedagog faoliyatida psixologiyaning etakchi ahamiyatga ega ekanligi haqida tasavvurga ega
bo’lishi;
-psixika va ong munosabati, psixologiyaning o’rganish metodlari, faoliyat va motivlar, psixikaning
ontogenezdagi taraqqiyoti, yuksak psixik funktsiyalarning tarkib topishi, shaxs faoliyati, muloqat va
uning ko’p maqomli xarakteri, psixik jarayonlar va shaxsniig individual xususiyatlarini bilishi va
ulardan foydalana olishi;
-shaxsning psixologik xususiyatlarini o’rganuvchi metodlar, pedagogik jarayonni boshkarish.
O’quv eksperimentlar o’tkazish, shaxs (o’quvchi) psixikasining o’ziga xos xususiyatlarini kuzatish,
o’quv jarayonida turli anketa va boshqa usullarni qo’llay olish ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak.
Talaba olgan bilimlaridan kelgusi faoliyatida shaxsning psixologiyasiga xos xususiyatlarini
o’rganish bo’yicha eksperimentlar o’gkazish, insonning riyujlanish bosqichlaridagi psixologik
xususiyaglari, ulardagi turli jarayonlar bo’yicha maslahatlar olib borish, pedagogik faoliyatda
o’kuvchilarning psixologik xususiyatlari, ulardagi turli jarayonlar bo’yicha maslahatlar olib borish,
umumiy psixologiya bo’yicha olib borilgan eksperiment va kuzatuvlarni rasmiylashgirishda
foydalanadi.
1- qism. PSIXOLOGIYA
1- Modul: PSIXOLOGIYANING METODOLOGIK ASOSLARI
1-mavzu: Psixologiya fanining tarixi, rivojlanishi, yo’nalishlari.
Ilmiy psixologiyaning rivojlanish tarixi. Psixologiya predmeti haqidagi tasavvurlar
rivojlanishining asosiy bosqichlari. Psixologiyaning falsafa doirasida rivojlanishi. Jonli va jonsiz
tabiatda aks ettirish shakllari. Psixik aks etgirish. Onglilik va ongsizlik.
Umumiy psixologiya, shaxs psixologiyasi, ijtimoiy psixologiya, yosh va pedagogik
psixologiya, mehnat psixologiyasi, psixofiziologiya, zoopsixologiya, muhandislik psixologiyasi,
tibbiyot psixologiyasi, harbiy psixologiya, sport psixologiyasi, maxsus psixologiya (oligofreniya,
tiflo, surdo), differentsial psixologiya, yuridik psixologiya.
2- Mavzu: Psixologiyaning ilmiy tadqiqot metodlari va metodologik asosi.
Kuzatish, suhbat, inson faoliyati mahsulini taxdil qilish psixologiyaning metodlari sifatida.
Introspektsiyaning psixologik xolatni tadqiq qilishga qodir emasligi. Psixik jarayonlarning
4
shakllanishi va hukm surishini tekshirishning ob’ektiv metodlari. Psixologiya fanining zamonaviy
metodologik asoslari.
2-modul: SHAXS VA UNING MOHIYATI
3- Mavzu: Shaxs haqida tushuncha.
Shaxsni o’rganishga turlicha yondashuvlar. Z.freyd g’oyalarida shaxs strukturasi. Shaxs
psixologiyasi, ko’p kirraligi. Individ, shaxs, individuallik. Shaxsning turli fanlar nuktai nazaridan
o’rganilishi. Shaxs muammosi va fanning metodologik darajalari. Shaxsga nisbatan evolyutsion
tarixiy va tizimli yondashuv. Shaxsning psixik rivojlanishini tabakalashtirish sxemasi (d.b.elkonin).
Inson tabiatini evolyutsion jihatdan tadqiq etish. Muhit, shaxs rivojlanishi. Psixologiyaning turli
yo’nalishlaridagi rivojlanish hakidagi tasavvurlar. Hayot tarzi, inson individual xususiyatlari,
hamkorlik faoliyati-shaxs rivojlanishining asoslari.
4- Mavzu. Faoliyat va uning tuzilishi.
Faoliyat tuzilishi psixologik xususiyatlarini tadqiq etish. Faoliyat predmetliligi. Ichki vatashqi
faoliyat. Orientirlangan va bajaruvchi faoliyat, individual va xamkor, ijodiy va ijodsiz faoliyat.
Shaxs rivojlanishini harakatlantiruvchi kuchlar. Faoliyat rivojlanishi printsipi. Faoliyat tizimidagi
qarama-qarshilik shaxs rivojlanishini harakatlantiruvchi kuch sifatida. Shaxs xulq-atvorida o’zaro
rivojlanish manbai. Shaxs rivojlanishi jarayonida faoliyat, hal qiluvchi tushuncha ekanligi.
Motivatsion ehtiyoj va intellektual bilish sohalar orasidagi qarama-karshiliklar. Ichki va tashki
motivatsiyalarning umumiy tavsifi. Ichki motivatsiyaning tarkib topishida bolalikning ahamiyati.
Motivning rivojlanish bosqichlari.
3- Modul: PSIXIK JARAYONLAR
5- Mavzu: Sezgi psixik jarayonlarning boshlang’ich holati ekanligi.
Teri tuyushning uch komponenti (sezish, haroratni sezish, og’riqni sezish). Teri tuyushning
murakkab shakllari va sezish idroki. Sezish va harakatni sezishni o’rni. Sezish obrazinimg paydo
bo’lish fazalari. Obrazlarni bilish va qurishda informatsion ko’rimishlar. Sszishming fiziologik
msxanizmlari. Eshitishning fiziologik na neyrofiziologik asoslari. Eshitish idrokining murakkab
formalari. Ko’rish analizatorinish tuzilishi. Ko’rish analizatorining yo’llari. Ko’rish analizatorining
markaziy aparati. Birlamchi va ikkilamchi ko’rish po’stloqlari sezgilnrni signalli aks ettirishi.
Adaptatsiyani vujudga kslishi. Adaptatsiyaning pereferik va markaziy mexanizmlari.
6- Mavchu: Idrok murakkab psixik jarayon sifatida.
Idrokning assotsiativ nazariyasi. Nativizim va emperalizim. Geshtalt psixologiyada idrok.
Gibsonning idrok nazariyasn. Xebining ndrok naziriyasi. Piajening idrok nazariyasi. Pertsepgiv
faoliyat nazariyasi. Mutloq eshitish. Har xil musiqiy ohanglarda tovushlarni idrok qilishning ketmaketligi. Rang sinesteziyasini fizikasi va nutq tovushlarining fonologiyasi. So’zlarni idrok qilish.
7- Mavzu: Diqqat.
Diqqatning boshqa psixik hodisa va jarayonlar bilan taqqoslash. Pertsepgiv, intellektual va
ijro etuvchi diqqat. Diqqatning mustaqil faoliyat ekanligi yoki bu boshqa psixik faoliyat uchun ham
xosligi. Diqqatning hajmi. Diqqat hajmining individual xususiyatlari. Diqqatning to’planishi.
Diqqatning barqarorligi. Diqqatning tebranishi. Diqqatning ko’chishi va taqsimlanishi. Diqqatni
bo’linishini belgilovchi omillar. Ta’sirlarga chidamliligini baholash usullari.
8- Mavzu: Xotira
Xotira haqida umumiy tushuncha. Xotira - o’tmish tajribalarni esga olib qolish, esga saqlash
va unutishdan ibora jarayon sifatida. Xotira bilan bog’liq hodisalar. Fenomenal xogira. Xotira va
o’rganish. Diqqat va xotira. Xotira va shaxs. Asab tizimida xotira izlarini saqlanishi. Qisqa va uzoq
muddatli xotiranig fiziologik mexanizmlari. Xotirani ta’minlovchi miya tizimlari. Ixtiyorsiz,
ixtiyoriy xotira. Obrazli xotira
9-mavzu: Nutq
Til va nutq faoliyati. Nutqiy muloqot. Ong va til munosabatlari. Lingvistik nisbiylik farazi,
uning empirik tasdig’i. Nutqning turlari va funktsiyalari. Nutqiy bayon etishning vujudga kelishi va
5
tushunish muammolari. Ichki nutqning psixofiziologik tadqiq etish. Nutqning paydo bo’lishi va
tushunishni chuqur (semantik) va atroflicha (grammatik) strukturalari.
10-mavzu: Tafakkur.
Tafakkur bilish jarayonlari tizimida. Tafakkur va oig. Tafakkur va mulokot. Tafakkur
psixologiyasi sohasida ishlarning nazariy va amaliy ahamiyati. Tafakkur turlari: ko’rg azmaliobrazli, ko’rgazmali-harakat va so’z- mantiq tafakkurlari. Konkret va abstrakt tafakkur (goldshteyn
bo’yicha). Empirik va nazariy tafakkur (v.v. davidov bo’yicha). Amaliy va nazariy tafakkurni
qiyoslash. Produktiv va reproduktiv tafakkur. Ijodiy va tanqidiy tafakkur.
4- Modul: SHAXSNIIG INDIVIDUAL PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI
11-Mavzu: Hissiyot
Hissiyot nazariyalari. Hissiyotlar emotsional munosabatlar sifatida va ularning
buzilishi.emotsiya psixik holat va jarayonlar sifatida inson emotsional holatlarining umumiy turlari.
Kayfiyat, stress va salomatlik. Nisbiy barqaror hissiyot va ularning klassifikatsiyasi.
12-mavzu: Iroda.
Irodani tadqiq etishdagi yondoshuvlar. Irodani aniqlash. Irodaviy jarayonlar bosqichlari.
Irodani an’anaviy va zamonaviy talqini. Shaxsning irodaviy sifatlari, ularning klassifikatsiyasi.
Irodaviy sifatlarning tuzilishi. Shaxsning irodaviy sifatlarini rivojlanishi
13- Mavzu: Temperament haqida tushuncha.
Temperament haqida tushuncha. Temperament tiplari va ularning tavsifi.
14-mavzu: Xarakter haqida tushuncha.
Psixologiyada xarakter muammosi. Shaxs va xarakter
15-mavzu: Xarakter tipologiyasi
Xarakterning tuzilishi. Xarakterga turlicha yondoshuvlar.
16-mavzu: Qobiliyat
Qobiliyatlar haqida tushuncha. Umumiy va maxsus qobiliyatlar. Qobiliyat turlari. Pedagogik
qobiliyatlar.
№
1.
2.
3.
4.
5.
Kuzgi semestr
Maruza mavzular nomi
Psixologiya fanining tarixi, rivojlanishi, yo’nalishlari.
Psixologiyaning ilmiy tadqiqot metodlari va metodologik asosi.
Shaxs haqida tushuncha
Faoliyat va uning tuzilishi
Sezgi psixik jarayonlarning boshlang’ich holati ekanligi.
Idrok murakkab psixik jarayon sifatida.
Diqqat.
Xotira
Nutq.
Tafakkur
Hissiyot.
Iroda
Temperament haqida tushuncha
Xarakter haqida tushuncha
Xarakter tipologiyasi
Qobiliyat
Jami:
6
Ajratilgan soat
2
2
2
2
2
10
Izoh: mavzularni ma’ruza mashg’ulotlari uchun ajratilgan soatlar hajmiga mos holda
foydalanish tavsiya etiladi.
V.Seminar mashgulotlari bo’yicha ko’rsatma va tavsiyalar
Seminar mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha kafedra professor- o’qituvchilari tomonidan
uslubiy ko’rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Unda talabalar asosiy ma’ruza mavzulari bo’yicha
olgan bilim va ko’nikmalarini seminar mashg’ulotlari orqali yanada boyitadilar. Shuningdek,
darslik va o’quv qo’llanmalar asosida talabalar bilimlarini mustahkamlashga erishish, tarqatma
materiallardan foydalanish orqali talabalar bilimini oshirish, mavzular bo’yicha ko’rgazmali
qurollar tayyorlash va boshqalar tavsiya etiladi.
Seminar mashg’ulotlari uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:
1. Psixologiya fanining tarixi, rivojlanishi, yo’nalishlari
2. Psixologiya fanining rivojlanishi. Jonli va jonsiz tabiatda aks etgirish shakllari.
3. Psixik aks ettirish. Onglilik va ongsizlik.
4. Ilmiy psixologiyaning rivojlanish tarixi.
5. Psixologiya predmeti haqidagi tasavvurlar rivojlanishining asosiy bosqichlari.
6. Psixologiyaning yo’nalishlari.
7. Psixologiyaning metodlari. Kuzatish, suhbat, inson faoliyati mahsulinn tahlil qilish
psixologiyaning metodlari sifatida.
8. Psixologiya fanining zamonaviy metodologik asoslari.
9. Shaxsni o’rganishga turlicha yondoshuvlar.
10. Z.Freyd g’oyalarida shaxs strukturasi
11. Shaxs psixologiyasi, ko’p qirraligi. Individ, shaxs, individuallik.
12. Shaxsning turli fanlar nuqtai nazaridan o’rganilishi. Shaxs muammosi va fanning
metodologik darajalari
13. Shaxsga nisbatan evolyutsion tarixiy va tizimli yondashuv. Muhit, shaxs rivojlanishi.
Hayot tarzi, insonning individual xususiyatlari, hamkorlik faoliyati-shaxs rivojlanishining asoslari.
14. Motivatsion ehtiyoj va intellektual bilish soxalari orasidagi qarama- qarshiliklar.
15. Ichki va tashqi motivatsiyalarnimg umumiy tasnifi. Ichki motivatsiyani tarkib topishida
bolalikning ahamiyagi.
16. Motivning rivojlanish bosqichlari.
17. Sezishning fiziologik mexanizmlari.
18. Sezgi turlari. Eshitishning fiziologik va neyrofiziologik asoslari.
19. Idrokning assotsiativ nazariyasi.
20. Nagivizm va empirizm.
21. Geshtalt psixologiyada idrok.
22. Gibsonning idrok nazariyasi.
23. Xebening idrok nazariyasi.
24. Piajening idrok nazariyasi.
25. Diqqatning va uning turlari.
26. Diqqatning xususiyatlari.
27. Xotira haqida umumiy tushuncha.
28. Ong va til munosabatlari.
29. Nutqning turlari.
30. Tafakkur bilish jarayonlari tizimida.
31. Tafakkur va ong.
32. Emotsiya psixik holat va jarayonlar sifatida.
33. Hissiyot nazariyalari.
34. Hissiyotlar emotsional munosabatlar sifatida va ularning buzilishi.
35. Temperament tiplari va ularning tavsifi.
36. Psixologiyada xarakter muammosi.
7
37. Shaxs va xarakter.
38. Qobiliyatlar haqida tushuncha.
Izoh: Mavzularni seminar mashg’ulotlari uchun ajratilgan soatlar hajmiga mos holda
foydalanish tavsiya etiladi.
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7
Seminar mavzular nomi
Ajratilga
n soat
Psixologiya fanining tarixi, rivojlanishi, yo’nalishlari. Jonli va
2
jonsiz tabiatda aks ettirish shakllari. Psixik aks ettirish. Onglilik va
ongsizlik.Ilmiy psixologiyaning rivojlanish tarixi. Psixologiya
predmeti haqidagi tasavvurlar rivojlanishining asosiy bosqichlari.
Psixologiyaning metodlari. Kuzatish, suhbat, inson faoliyati mahsulini
tahlil qilish psixologiyaiing metodlari sifatida.Psixologiya fanining
zamonaviy metodologik asoslari.
Shaxsni o’rganishga turlicha yondoshuvlar.
Z.Freyd g’oyalarida shaxs strukturasi.Shaxs psixologiyasi, ko’p
2
qirraligi. Individ, shaxs, individuallik.Shaxsning turli fanlar nuqtai
nazaridan o’rganilishi. Shaxs muammosi va fanning metodologik
darajalari. Shaxsga nisbatan evolyutsion tarixiy va tizimli yondashuv.
Muhit, shaxs rivojlanishi. Hayot tarzi, insonning individual
2
xususiyatlari, hamkorlik faoliyati-shaxs rivojlanishining asoslari
Motivatsion ehtiyoj va intellektual bilish soxalari orasidagi qaramaqarshiliklar.Ichki va tashqi motivatsiyalarnimg umumiy tasnifi. Ichki
motivatsiyani tarkib topishida bolalikning ahamiyagi. Motivning
rivojlanish bosqichlari
Sezishning fiziologik mexanizmlari.Sezgi turlari. Eshitishning
2
fiziologik va neyrofiziologik asoslari
Idrokning assotsiativ nazariyasi. Nagivizm va empirizm. Geshtalt
psixologiyada idrok. Gibsonning idrok nazariyasi. Xebening idrok
nazariyasi. Piajening idrok nazariyasi.
Diqqatning va uning turlari. Diqqatning xususiyatlari
2
Xotira haqida umumiy tushuncha.
Ong va til munosabatlari. Nutqning turlari.
Tafakkur bilish jarayonlari tizimida.
Tafakkur va ong
Emotsiya psixik holat va jarayonlar sifatida. Hissiyot nazariyalari..
Hissiyotlar emotsional munosabatlar sifatida va ularning buzilishi
Temperament haqida tushuncha
2
Temperament tiplari va ularning tavsifi.
Psixologiyada xarakter muammosi.
Shaxs va xarakter.
2
Qobiliyatlar haqida tushuncha
Jami
14
Izoh: mavzularni seminar mashgulotlariuchun ajratipgan soatlar hajmiga mos holda
foydalanish tavsiya etiladi.
V. Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar
Umumiy psixologiya fanining xususiyatini hisobga olgan holda mustaqil ishlar quyidagi
shakllarda tashkil etiladi: ma’ruza mavzularini o’quv adabiyotlari yordamida mustaqil
o’zlapggirish; seminar mashg’ulotlariga tayyorgarlik ko’rish, o’zlashtirilgan bilimlarga tayangan
holda muayyan mavzular yuzasidan slaydlar tayyorlash; tezis va ilmiy maqolalar yozish; o’quv
loyihalari, referatlar. Jumladan, talabalarni mustaqil ish metodlariga o’rgatishda o’z- o’zini tahlil
8
qilish va o’z-o’ziga baho berish ko’nikmasini hosil qilish; talabalarni kelgusi o’quv yoki kasbiy
faoliyatida zarur bo’ladigan va o’rganishi muhim bo’lgan mavzuni asosli namoyish qilish; mustaqil
ishlashga va pedagogik masalalarni xal etish ko’nikmalarini shakllantirish; aniq vaziyatlarni taxdili,
murakkab savollar yuzasidan munozara kabi o’qitishning faol metodlarini qo’llash va boshqalar.
Mustaqil ishlar uchun mavzular:
№
Mavzular
Soatlar
Psixika haqida umumiy tushuncha.
1.
2
Kuzatish, suhbat, inson faoliyati mahsulini tahlil qilish psixologiyaning
2.
4
metodlari sifatida.
Shaxs va uning mohiyati.
3.
2
Shaxs
haqida
tushuncha.
4.
2
Shaxsni o’rganishga turlicha yondashuvlar.
5.
4
Individ, shaxs, individuallik.
6.
2
S.Xollning bolani taraqqiyot kontseptsiyasi: rekapitulyatsiya qonuni, shaxs
7.
4
kamolotida fazalari.
Faoliyat va uning tuzilishi.
8.
2
Faoliyat tuzilishi psixologik xususiyatlarini tadqiq egish.
9.
4
Faoliyat rivojlanishi printsipi.
10.
2
Motivatsion extiyoj va intellektual bilish sohalar orasidagi qarama11.
4
qarshiliklar.
Ichki va tashqi motivatsiyalarning umumiy tavsifi.
12.
2
Nutqiy muloqot.
13.
4
Ong va til munosabatlari.
14.
2
Nutqiy bayon etishiing vujudga kelishi va tushunishi muammolari.
15.
4
Ichki nutqning psixofiziologik tadqiq etish (A.N.Sokolov).
16.
2
Sezgi va idrok psixik jarayonlarning boshlang’ich holati ekanligi
17.
4
Sezish
obrazining
paydo
bo’lish
fazalari.
18.
4
Obrazlarni bilish va qurishda informatsion ko’rinishlar.
19.
2
Sezishning fiziologik mexanizmlari.
20.
4
Idrok va uning turlari.
21.
2
Diqqatning boshqa psixik hodisa va jarayonlar bilan taqqoslash.
22.
4
Pertseptiv,
intellektual
va
ijro
etuvchi
diqqat.
23.
2
Diqqatning psixik o’rni haqidagi bahslar va uning tabiati.
24.
4
Xotira - o’tmish tajribalarni esga olib qolish, esga saqlash va unutishdan ibora
25.
2
jarayon sifatida.
Xotira - o’tmish tajribalarni esga olib qolish, esga saqlash va unutishdan ibora
26.
4
jarayon sifatida.
Xotira bilan bog’liq hodisalar.
27.
2
Fenomenal xotira.
28.
4
Xotirani ta’minlovchi miya tizimlari
29.
2
Ixtiyorsiz, ixtiyoriy xotira. Obrazli xotira.
30.
2
Tafakkur va ong.
31.
2
Tafakkur va muloqot.
32.
2
Tafakkur psixologiyasi sohasida ishlarnish' nazariy va amaliy ahamiyati.
33.
2
Iroda tushunchasining rivojlanish tarixi.
34.
2
Irodani tadqiq etishdagi yondoshuvlar.
35.
2
Jami:
98
Izoh: Mavzularni mustaqil talim uchun ajratilgan soatlar hajmiga mos holda foydalanish
tavsiya etiladi.
9
2-QISM. PEDAGOGIKA
1-Modul: PEDAGOGIKANING METODOLOGIK ASOSLARI
1- mavzu: Pedagogika fani predmeti va vazifalari. Pedagogikaniig
metodologiyasi va tadqiqot metodlari.
Pedagogika - ijtimoiy fan sifatida pedagogikaning rivojlanish bosqichlari. Pedagogikaning
ob’ekti, predmeti, maqsadi va vazifalari. Pedagogikaning asosiy kategoriyalari va tushunchalari.
Pedagogika fanining tuzilishi. Pedagogik jarayon. Pedagogik texnologiya. Pedagogik fanlar tizimi.
Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi.
Pedagogikaning metodologik muammolari. Pedagogikaning metodologik asoslari. Pedagogning
metodologik madaniyati.
Pedagogik tadqiqot metodlarining o’ziga xosligi. Pedagogika fanining ilmiy-tadqiqot metodlari va
ularning tavsifi.
2-mavzu: Shaxs rivojlanishining umumiy qonuniyatlari.
2- Modul: PEDAGOGIKA TARIXI
3- mavzu: Antik davrdan asirgacha bo’lgan danrda tarbiya. Sharq uyg’onish davrida fan va
pedagogik fikrlar.
Dastlabki ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarda ta’lim va tarbiyaning o’rni. Qadimgi
Yumoniston va Rim davlatlarida tarbiya va maktab. Qadimgi yunon faylasuflari ta’limoti. Xalq
og’zaki ijodida tarbiyaga oid masalalarning ifodalanishi. “Avesto” - ko’hna ma’rifiy yodgorlik.
O’rxun-Enasoy yodgorliklari va ularning ma’rifiy ahamiyati. Sharq uyg’onish davrida ta’limtarbiya taraqqiyoti. Sharq uyg’onish davri allomalarining (Muhammad al-Xorazmiy, abu Nasr
Forobiy, abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino) ilmiy merosi va didaktik qarashlari. AlForobiyning ijtimoiy-pedagogik qarashlari va ilmiy- pedagogik merosining ahamiyati.
4-mavzu: asrdan xx asrning 90-yillarigacha bo’lgan davrda tarbiya, maktab va ta’lim tizimi.
Temuriylar davrida ilm-fan, ta’lim-tarbiyaning ravnaq topishi. Abdurahmon Jomiy, Alisher
Navoiy, Jaloliddiy Davoniy, Xusayn Voiz Koshifiylarning ta’limiy-ahloqiy meroslari.
G’arb uyg’onish davrida ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlar taraqqiyoti. Ya.A.
Komenskiyning pedagogik tizimi. Turkistonda jadidchilik harakati. Abdulla Avloniyning «Turkiy
guliston yoxud axloq” asari va uning ta’limiy-tarbiyaviy ahamiyati.
XIX-XX asrning boshlarida G’arbiy Yevropa pedagogik fikrlarida “erkin tarbiya”
nazariyasining rivojlanishi. XIX asrning ikkinchi yarmida Rossiyada ijtimoiy pedagogikaning
rivojlanishi. Sobiq Sho’ro davrida O’zbekistonda ta’lim tizimi va pedagogika. Oliy ta’limning
shakllanishi va kadrlar tayyorlash muammolari.
5- mavzu: Iqtisodiy rivojlangan davlatlarda va O’zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi.
Iqtisodiy rivojlangan davlatlarda ta’lim-tarbiya, maktab va maorif taraqqiyotining asosiy
yo’nalishlari. AQShda ta’lim tizimining tuzilishi.
Yaponiyada ta’lim tizimi. Fransiyada ta’lim tizimi. Germaniyada ta’lim tizimining
rivojlanishi.
O’zbekiston respublikasining ta’lim sohasidagi davlat siyosatining mazmuni va uni aks
etgiruvchi xujjatlar. O’zbekiston Respublikasining “ta’lim to’g’risida”gi qonuni. Kadrlar tayyorlash
milliy dasturi.
O’zbekiston respublikasida uzluksiz ta’lim tizimi. Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining
asosiy printsiplari. Rivojlangan xorijiy davlatlar va mustaqil O’zbekiston Respublikasi ta’lim
tizimidagi o’zaro uyg’unlik masalalari.
3-modul: TARBIYA NAZARIYASI
6- Mavzu: Tarbiya jarayoni mohiyati va tarbiya printsiplari.
10
Tarbiya jarayonining mohiyati. Tarbiyaning maqsadi va vazifalari. Sharq mugafakkirlari
komil inson tarbiyasi haqida. Tarbiya jarayoni va uning o’ziga xosligi. O’z-o’zini tarbiyalash, qayta
tarbiyalash tushunchalari. Tarbiyachi shaxsi.
Zamonaviy jamiyatda barkamol shaxsni, malakali mutaxassisni tarbiyalashning ijtimoiy
ahamiyati haqida. Tarbiya jarayoni qonuniyatlari. Tarbiya printsiplari. Tarbiya printsiplariga
qo’yiladigan talablar Tarbiya texnologiyasi tushunchasi. Hamkorlik pedagogikasi. Insonparvarlik
texnologiyasi. Tarbiyachi mahorati. Tarbiya metodlarini qo’llash. Tarbiyaviy muhit tushunchasi.
7-mavzu: Tarbiya metodlari va vositalari. Tarbiya turlari va mazmuni.
Tarbiya metodlari tushunchasi va ularning tarbiya jarayondagi o’rni. Xalq pedagogikasida
tarbiya metodlaridan foydalanish. Sharq allomalarining tarbiya metodlari haqidagi fikrlari.
Tarbiya metodlari klassifikatsiyasi. Shaxs ongini shakllantiruvchi metodlar. Shaxs faoliyatini
tashkil etish metodlari. Shaxs faoliyati, xulqini rag’batlantirish va jazolash metodlari. O’z-o’zini
tarbiyalash metodlari. Tarbiya usullari va vositalari. Tarbiya metodlarini tanlash asoslari.
Tarbiyalanganlikni tashxis qilish. Tarbiyalanganlikni aniqlash mezonlari. Tarbiyalanganlik
darajasini aniqlashda tarbiyachi shaxsining o’rni. Tarbiyalanganlikni aniqlash metodlari: ommaviy,
an’anaviy va diagnostik.
Tarbiya turlari. Sharq mutafakkirlarining tarbiya turlari haqidagi fikrlari va ularning hozirgi
sharoitda shaxsni kamol toptirishdagi ahamiyati.
Ma’naviy-ahloqiy tarbiya metodlari va vositalari. Jinsiy tarbiyaning maqsadi, vazifalari,
mazmuni, shakllari, metodlari va vositalari.
Aqliy tarbiyani tashkil etish shakllari, metod va vositalari. Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish
vazifalari va metodlari. Ekologik tarbiya - o’quvchilar dunyoqarashini shakllantirishning tarkibiy
qismi sifatida.
Mehnat tarbiyasining shakllari, metodlari va vositalari. Iqtisodiy islohotlar sharoitida
o’quvchilarni iqtisodiy tarbiyalash mazmuni, vazifalari va metodlari.
Fuqarolik tarbiyasining tashkiliy shakllari, metodlari va vositalari. Vatanparvarlik tarbiyasi.
Huquqiy tarbiyaning maqsadi, mazmuni va metodlari. Yoshlar o’rtasida xuquqbuzarlikning oldini
olish.
Jismoniy tarbiyaning mazmuni va metodlari. Estetik tarbiyaning mazmuni, shakl va
metodlari.
Tarbiya turlari va ularning o’zaro bog’liqligi. Oilada tarbiya turlarini tashkil etish.
8- mavzu: O’quvchilar jamoasi - pedagogik jarayonning asosiy shakli.
Jamoa haqida tushuncha. Sharq mutafakkirlari jamoa va uning shaxsga ta’siri to’grisida.
Jamoaning pedagogik vazifalari. Jamoaning turlari va muxim bslgilari. Shaxsning jamoada tarkib
topishi.O’quvchilar jamoasining shaxs rivojlanishidagi o’rni. O’quvchilar jamoasi pedagogik
jarayonning asosiy shakli sifatida. O’quvchilar jamoasining asosiy belgilari va shakllanish
bosqichlari. O’quvchi yoshlar uyushmalariga pedagogik rahbarlik.
9- mavzu: Oila - shaxs tarbiyasining sub’ekti sifatida.
Shaxs tarbiyasi va ijtimoiylashuvida oilaning o’rni. Shark mutafakkirlari (Forobiy, Beruniy,
Ibn Sino, Yusuf) Xos Xojib, Alisher Navoiy, Abdulla Avloniy va boshqalar) oila tarbiyasi haqida.
Oilaning tarbiyaviy vazifalari. Oila tarbiyasining huquqiy asoslari. “oila kodeksi”. Oilaning hozirgi
davrdagi muammolari. Oila tarbiyasida milliy va umuminsoniy an’analardan foydalanish.
Oilada o’quvchilar hayotini tashkil etish. Ota-onaning farzand oldidagi va farzandning ota-ona
oldidagi burchlari. Oila tarbiyasidagi nizolarni bartaraf etish texnologiyalari. Oila, maktab va
jamoatchilik hamkorligi.
4- Modul: TA’LIM NAZARIYASI
10- mavzu: Didaktika — o’qitish nazariyasi sifatida.
Didaktika tushunchasining mohiyati. Didaktikaning maqsadi va vazifalari. Didaktikaning
asosiy tushunchalari. Ta’lim paradigmalari. Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim. Ta’lim jarayoni mohiyati.
11
Ta’lim jarayonining qonuniyatlari. Ta’lim jarayonining printsiplari. Ta’lim printsiplarining
guruhlanishi.
Ta’lim mazmuni. Davlat ta’lim standartlari. Ta’lim mazmunini belgilashning yetakchi
g’oyalari. Ta’lim mazmunini shakllantirish printsiplari. Ta’lim mazmunida milliy va jahon
tajribalarini muvofiqlashtirish. Davlat ta’lim standartlari. Umumiy o’rta davlat ta’lim standarti.
O’rta maxsus va kasb-hunar davlat ta’lim standarti. O’quv reja, o’quv dastur va darsliklar tavsifi.
O’quv rejalari, dasturlari va darsliklarni yaratishga zamonaviy yondashuv.
11- mavzu: Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari.
Didaktik tizim. Ta’lim turlari. An’anaviy, muammoli, dasturlashtirilgan ta’lim turlari.
Komp’yuter yordamida o’qitish.
Ta’limni tashkil etish shakllari haqida tushuncha ta’limni tashkil etishning an’anaviy shakli.
Dars - o’qitishning asosiy tashkiliy shakli. Darsga qo’yiladigan talablar. Dars turlari va tuzilishi.
Hozirgi kunda darslarni modernizatsiyalash yo’llari. Darsda o’quvchilar o’quv faoliyatini
uyg’unlashtirish. O’qituvchining darsga tayyorgarligi. Darsning reja-konspekti. Darsning
texnologik xaritasi.
Ta’limning boshqa tashkiliy shakllari: uy vazifasi, fan to’garaklari, o’quv sayohati, amaliyot
va boshqalar. Ta’limni tashkil etishning noan’anaviy shakllari.
12- mavzu: Ta’lim metodlari va vositalari.
Ta’lim metodlari tushunchasi. An’anaviy o’qitish metodlari klassifikatsiyasi. Ta’limda
innovatsion metodlar. Interaktiv dars shakllari, metodlari va vositalari.
Ta’lim metodlarini tanlashga ko’yiladigan talablar.
Ta’limning zamonaviy vositalari. Ta’lim ko’rgazmali va texnik vositalar. Texnik vositalarga
ko’yiladigan didaktik talablar. Ta’lim vositalarining funktsiyalari.
Ta’limni tashxis etish. O’zlashtirishni nazorat qilish printsiplari. O’zlashtirishni tekshirish
bosqichlari. Pedagogik jarayonda bilimlarni nazorat qilish funktsiyalari va shakllari. O’quvchilar
bilimini nazorat qilish turlari va metodlari.
O’quvchilar o’zlashtirishi va bilim sifatini baholashning reyting tizimi. Pedagogik testlar.
Bilimlarni test usulida baholashning o’ziga xos xususiyatlari.
5- Modul: PEDAGOGIKANING DOLZARB YO’NALISHLARI
13- mavzu: Korreksion (maxsus) pedagogika.
Korreksion pedagogika - pedagogika fanining tarmog’i sifatida. O’zbekiston Respublikasi
“Ta’lim to’g’risida”gi Qonunda jismoniy va ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolalar va
o’smirlarni o’qitish.
Korrektsion pedagogikaning rivojlanish tarixi. Korrektsion pedagogikaning asosiy vazifalari,
kategoriyalari.
Anomal bolalar va ularni klassifikatsiyalash. Anomal bolalar bilan olib boriladigan
korrektsion ishlarning asosiy yo’nalishlari.
Aqliy va ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo’lgan o’quvchilarni o’qitish. Ruhiy rivojlanishi ortda
qolgan bolalar bilan o’tkaziladigan korrektsion ishlar.
Nutqida nuqson bo’lgan o’quvchilarni korrektsion o’qitish.
Eshitishda nuqsoni bo’lgan bolalarni o’qitish.
Ko’zi ojiz va zaif ko’ruvchi bolalar bilan olib boriladigan pedagogik- korrektsion ishlar.
Tayanch-harakati a’zolarida nuqsoni bor bolalarni o’qitish va tarbiyalash.
14- mavzu: Ta’lim menejmenti.
Ta’lim menejmenti tushunchasi. “Ta’lim to’g’risida”gi qonunda ta’lim tizimini boshqarish.
Ta’limni boshqarishda vakolatli davlat organlari va ularning huquqlari. O’zbekiston
Respublikasining “Umumiy o’rta ta’lim haqida”gi Nizomi. “Akademik litsey va kasb-hunar kolleji
haqida”gi Nizom.
Maktab - pedagogik tizim va boshqarishning ob’ekti sifatida. Maktabni boshqarish
printsiplari. Maktabning ichki boshqaruvi, uning tuzilishi va vazifalari. Pedagogik kengash va uning
vazifalari. Uslubiy kengash va uning vazifalari. Maktab direktorining vazifalari.
12
Pedagog kadrlar malakasini oshirish. Malaka oshirish shakllari.
Pedagog kadrlar attestatsiyasi. Maktabda ichki nazorat va pedagogik faoliyatni tashkil qilish.
15- mavzu: Pedagogik mahorat asoslari.
O’zbekiston respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni hamda “Kadrlar tayyorlash milliy
dasturi” asosida o’qituvchi faoliyati mazmuniga qo’yiladigan talablar. O’qituvchining umumiy
madaniy saviyasi. Pedagogik mahoratning tarkibiy qismlari va ularning mohiyati. Pedagogik
bilimlar. Pedagogik zakovat. Pedagogik qobiliyat. Pedagogik muloqot. Pedagogik muloqot uslubi
va uning tuzilishi. Pedagogik muloqot uslublarining tasnifi va xususiyatlari. Pedagogik nizolar,
ularni bartaraf etish texnologiyalari. Pedagogik faoliyatda ijodiyot va innovatsiya.
Pedagogik texnika tushunchasi. Pedagogik texnikaning tarkibiy qismlari. Nutq - muloqot
vositasi ekanligi. Nutq texnikasi.
O’z ustida ishlash - pedagogik mahoratni rivojlantirishning asosiy sharti sifatida. Ilg’or
pedagogik tajribalarni o’rganish.
Bahorgi semestr
T/r
Maruza mavzular nomi
Soatlar
1.
Pedagogika fani predmeti va vazifalari. Pedagogikaning
2
metodologiyasi va tadqiqot metodlari.
Shaxs rivojlanishining umumiy qonuniyatlari.
2.
Antik davrdan asirgacha bo’lgan davrda tarbiya. Sharq uygonish
2
danrida fan na pedagogik fnkrlar.
asrdan xx asrning 90-yillarigacha bo’lgan davrda tarbiya, maktab va
ta’lim tizimi.
Iqtisodiy rivojlangan davlatlarda va O’zbekiston Respublikasining ta’lim
tizimi.
3.
Tarbiya jarayoni mohiyati va tarbiya printsiplari.
2
Tarbiya metodlari va vositalari. Tarbiya turlari va mazmuni.
O’quvchilar jamoasi - pedagogik jarayonning asosiy shakli.
Oila - shaxs tarbiyasining sub’ekti sifatida.
4.
Didaktika — o’qitish nazariyasi sifatida.
Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari.
2
Ta’lim metodlari va vositalari.
Korrektsioi (maxsus) pedagogika.
Ta’lim menejmenti.
Pedagogik mahorat asoslari.
Jami:
8
Izoh: mavzularni ma’ruza mashgulotlari uchun ajratilgan soatlar hajmiga mosholda
foydalanish tavsiya etiladi.
IV. Seminar mashg’ulotlar bo’yicha ko’rsatma va tavsiyalar
Umumiy pedagogika o’quv fanidan seminar mashg’ulotlarini tashkil etish uchun professoro’qituvchilar tomonidan ko’rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Seminar mashgulotlarida talabalar
ma’ruza mashg’ulotlari jarayonida o’zlashtirgan nazariy bilim va ko’nikmalarini amaliy masalalar
echish orqali yanada boyitadilar. Shuningdek, seminar mashg’ulotlarida matnlar bilan ishlash
asosida talabalar bilimini mustahkamlash, talabalarning qiziqishlariga ko’ra ayrim mavzular
bo’yicha ilmiy maqolalar va tezislar nashr etish, o’quv-tarbiyaviy vaziyatlarni loyihalashtirish,
o’quv faoliyatni tashkil qilish, pedagogik nazorat va ta’lim sifatini baholashga oid masalalar
yechish, ayrim mavzular bo’yicha ko’rgazmali vositalar tayyorlash va boshqalar tavsiya etiladi.
Seminar mashg’ulotlari kichik guruhlarda ishlash, mustaqil fikrni bayon etish va guruhlar
taqdimoti shaklida o’tkazilsa yuqori samara beradi.
13
Seminar mashg’ulotlari uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:
1. Barkamol shaxsni shakllantirishda pedagogikaning o’rni.
2. Pedagogikaning metodologik muammosi va tadqiqot metodlari.
3. Shaxs rivojlanishi, tarbiyasi va ijtimoiylashuvi.
4. O’zbekiston respublikasining ta’lim turlari va funktsiyalari.
5. Antik davrdan IV asrgacha tarbiya va pedagogik fikrlar.
6. Sharq uyg’onish davrida ilm-fan va pedagogik fikrlar taraqqiyoti.
7. XIX asr va XIX asrning birinchi yarmida tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar.
8. XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshlarida maktab va pedagogik g’oyalar.
9. 1917-1990 yillarda O’zbekistonda xalq ta’limi.
10. Iqtisodiy rivojlangan davlatlarda ta’lim tizimi.
11. Tarbiya jarayoni mohiyati va tarbiya printsiplari.
12. Tarbiya jarayoni qonuniyatlari va printsiplari.
13. Tarbiya metodlari va vositalari.
14. O’quvchilarning ma’naviy-axloqiy tarbiyasi.
15. O’quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish metodlari va vositalari.
16. Mehnat va kasbiy ta’lim va tarbiya.
17. O’quvchilarda huquqiy madaniyatni shakllantirishda tarbiyaning o’rni.
18. Shaxs rivojlanishida jismoniy va estetik tarbiyaning o’rii.
19. Shaxs rivojlanishida o’quvchilar jamoasining o’rni.
20. Oila tarbiyasining pedagogik asoslari.
21. Tarbiyaviy ishlarni loyihalashtirish.
22. Tarbiyalanganlikni tashxis qilish metodikalari.
23. Ta’lim qonuniyatlari va printsiplari.
24. Umumiy o’rta, o’rta maxsus va kasb-hunar ta’limi mazmuni.
25. Dars - o’qitishning asosiy shakli.
26. Ta’lim metodlari va vositalari.
27. Interaktiv metodlar va ularning tavsifi.
28. Bilimlarni o’zlashtirganlikni tashxis qilish.
29. Korreksion pedagogika - fan sifatida.
30. Imkoniyati cheklangan bolalar bilan olib boriladigan pedagogik korrektsion ishlar.
31. Ta’lim tizimini boshqarishning mohiyati.
32. Maktab - boshqarishning ob’ekti sifatida
33. Pedagog kadrlar attestatsiyasi.
34. O’qituvchining pedagogik qobiliyatlari.
T/r
1.
2.
Seminar mavzular nomi
Barkamol shaxsni shakllantirishda pedagogikaning o’rni.
Pedagogikaning metodologik muammosi va tadqiqot metodlari.
Shaxs rivojlanishi, tarbiyasi va ijtimoiylashuvi. O’zbekiston
Respublikasining ta’lim turlari va funktsiyalari.
Antik davrdan II asrgacha tarbiya va pedagogik fikrlar.Sharq
uyg’onish davrida ilm-fan va pedagogik fikrlar taraqqiyoti.
XIX asr va XIX asrning birinchi yarmida tarbiya, maktab va pedagogik
fikrlar. XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshlarida maktab va
pedagogik g’oyalar. 1917-1990 yillarda O’zbekistonda xalq ta’limi
Iqtisodiy rivojlangan davlatlarda ta’lim tizimi.
14
Soatlar
seminar
2
2
3.
Tarbiya jarayoni mohiyati va tarbiya printsiplari.
Tarbiya metodlari va vositalari. O’quvchilarning ma’naviy-axloqiy
tarbiyasi. O’quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish metodlari va
vositalari.
Mehnat va kasbiy ta’lim va tarbiya.O’quvchilarda huquqiy madaniyatni
shakllantirishda tarbiyaning o’rni. Shaxs rivojlanishida jismoniy va estetik
tarbiyaning o’rni
2
5.
Shaxs rivojlanishida o’quvchilar jamoasining o’rni.
Oila tarbiyasining pedagogik asoslari. Tarbiyaviy ishlarni loyihalashtirish.
Tarbiyalanganlikni tashxis qilish metodikalari
2
6.
Ta’lim qonuniyatlari va prinsplari. Umumiy o’rta, o’rta maxsus va kasbhunar ta’limi mazmuni.
Dars - o’qitishning asosiy shakli
Ta’lim metodlari va vositalari. Interaktiv metodlar va ularning tavsifi.
2
Korreksion pedagogika - fan sifatida. Imkoniyati cheklangan bolalar
bilan olib boriladigan pedagogik korrektsion ishlar.
Ta’lim tizimini boshqarishning mohiyati. Maktab - boshqarishning ob’ekti
sifatida. Pedagog kadrlar attestatsiyasi
O’qituvchining pedagogik qobiliyatlari.
Jami:
Izoh: Mavzularni seminar mashg’ulotlari uchun ajratilgan soatlar hajmiga mos holda
foydalanish tavsiya etiladi.
2
4.
7.
2
14
VI. Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar
Umumiy pedagogika fanining xususiyatini hisobga olgan holda mustaqil ishlar quyidagi
shakllarda tashkil etiladi: ma’ruza mavzularini o’quv adabiyotlari yordamida mustaqil o’zlashtirish;
seminar mashg’ulotlariga tayyorgarlik ko’rish, o’zlashtirilgan bishimlarga tayangan holda muayyan
mavzular yuzasidan slaydlar tayyorlash; tezis va ilmiy maqolalar yozish; o’quv loyihalari,
referatlar, dars ishlanmalarini (texnologik xarita) tayyorlash; talabalarni fan olimpiadasiga
tayyorlash.
Pedagogikadan mustaqil ishlarni bajarishda talabalarning faolligini oshirishga qaratilgan
interfaol metodlar muhim ahamiyatga egadir. Jumladan, talabalarni mustaqil ish metodlariga
o’rgatishda o’z- o’zini tahlil qilish va o’z-o’ziga baho berish ko’nikmasini hosil qilish; talabalarni
kelgusi o’quv yoki kasbiy faoliyatida zarur bo’ladigan va o’rganishi muhim bo’lgan mavzuni asosli
namoyish qilish; o’quv predmetiga tegishli mavzularni muammoli bayon qilish; talabalarni ijodiy
faoliyatga yo’naltirish, ularda tahlil qilish, mustaqil ishlashga va pedagogik masalalarni xal etish
ko’nikmalarini shakllantirish; aniq vaziyatlarni tahlili, murakkab savollar yuzasidan munozara kabi
o’qitishning faol metodlarini qo’llash va boshqalar.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Mustaqil ta’lim uchun mavzular:
“Ta’lim to’g’risida”gi qonunning mohiyati.
Ijtimoiy muhitning shaxs rivojlanishiga ta’siri.
Sharq mutafakkirlari ta’lim metodlari haqida.
Ta’limni tashkil etishning noan’anaviy shakllari.
O’qitishda interfaol metodlar.
O’quvchilar bilimini tashxis etish - didaktik tushuncha sifatida
O’zbekiston respublikasida jismoniy va ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo’lgan
bolalar va o’smirlarning ijtimoiy himoyasi.
“Avesto” dagi pedagogik qarashlar.
15
4
2
4
4
2
4
4
4
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Hadislarning tarbiyaviy ahamiyati.
2
Sharq allomalarining pedagogik qarashlari (Beruniy, Forobiy,
4
Sharq allomalarining pedagogik qarashlari (Ibn Sino, Navoiy).
4
Abu nasr Forobiyning ta’lim-tarbiyaviy qarashlari.
4
Abu Rayhon Beruniyning ta’lim-tarbiyaviy qarashlari.
4
Yusuf xos Hojibning “Qutadg’u bilig” asarining ilmiy, ta’limiy va axloqiy
2
ahamiyati.
15.
Kaykovusning “Qobusnoma” asarida barkamol inson tarbiyasida qo’llaniladigan
4
metod va usullarining ifodalanishi.
16.
Mahmud Qoshg’ariyning”Devoni lug’atit turk” asarining mohiyati.
4
17.
Mirzo Ulug’bek merosining jahon fani taraqqiyotida tutgan o’rni.
4
18.
Alisher Navoiy asarlarining tarbiyaviy ahamiyati.
2
19.
Alisher Navoiy asarlarining tarbiyaviy ahamiyati.
4
20.
Maxmudxo’ja Bexbudiyning ma’rifiy-pedagogik faoliyati.
4
21.
Munavvar Qorining maorif tizimidagi faoliyati.
2
22.
Abdulla Avloniyning «Turkiy guliston yohud axloq” asari.
4
23.
Qadimgi yunon faylasuflarining ta’lim-tarbiya xaqidagi fikrlari.
4
24.
G’arbiy evropada maktab, maorif va pedagogik fikrlar. (Ya. A.Komenskiy,
4
J.Russo,).
25.
G’arbiy evropada maktab, maorif va pedagogik fikrlar. (Ya. G.Pestolotstsi,
4
A.Disterveg).
26.
Germaniyada ta’lim tizimi.
4
27.
Yaponiyada ta’lim tizimi.
2
28.
O’zbekistonda ta’limni rivojlanish istiqbollari.
2
Jami:
96
Izoh: mavzularni mustaqil ta’lim uchun ajratilgan soatlar hajmiga mos holda foydalanish
tavsiya etiladi.
IX. Fanni baholash tizimi:
Talabalar bilimini baholash mezonlari
Talabalarning bilimi quyidagi mezonlar asosida:
talaba mustaqil xulosa va qaror qabul qiladi, ijodiy fikrlay oladi, mustaqil mushohada
yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunadi, biladi,
ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda — 5 (a’lo)
baho;
talaba mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning
(mavzuning) mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha
tasavvurga ega deb topilganda — 4 (yaxshi) baho;
talaba olgan bilimini amalda qo’llay oladi, fanning (mavzuning) mohiyatni tushunadi, biladi,
ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega deb topilganda — 3
(qoniqarli) baho;
talaba fan dasturini o’zlashtirmagan, fanning (mavzuning) mohiyatini tushunmaydi hamda
fan (mavzu) bo’yicha tasavvurga ega emas deb topilganda — 2 (qoniqarsiz) baho bilan
baholanadi.
4.2.
Talabaning amaliy, laboratoriya va seminar mashg’ulotlarni o’zlashtirish
darajasi quyidagi mezon asosida aniqlanadi.
Baholash mezonlari
5 baholik shkala
16
Yetarli nazariy bilimga ega. Topshiriqlarni mustaqil yechgan.
Berilgan savollarga to’liq javob beradi. Masalaning mohiyatiga
to’liq tushunadi. Auditoriyada faol. O’quv tartib intizomiga to’liq
rioya qiladi. Topshiriqlarni namunali rasmiylashtirgan.
Yetarli nazariy bilimga ega. Topshiriqlarni yechgan. Berilgan
savollarga yetarli javob beradi. Masalaning mohiyatini tushunadi.
O’quv tartib intizomiga to’liq rioya qiladi.
Topshiriqlarni yechishga harakat qiladi. Berilgan savollarga javob
berishga harakat qiladi. Masalaning mohiyatini chala tushungan.
O’quv tartib intizomiga rioya qiladi.
Talaba amaliy mashg’ulot darsi mavzusiga nazariy tayyorlanib
kelmasa, mavzu bo’yicha masala, misol va savollariga javob bera
olmasa, darsga sust qatnashsa bilim darajasi qoniqarsiz baholanadi.
«5»
«4»
«3»
«2»
“A’lo”
“Yaxshi”
“Qoniqarli”
“Qoniqarsiz”
ON ni baholash
Oraliq nazorat “IO‘M” fanining bir necha mavzularini qamrab olgan bo’limi bo’yicha yozma
yoki test ravishda amalga oshiriladi. Bundan maqsad talabalarning tegishli savollarni bilishi yoki
muammolarni yechish ko’nikmalari va bilim malakalari aniqlanadi.
Oraliq nazorat turini o’tkazish va mazkur nazorat turi bo’yicha talabaning bilimini baholash
tegishli fan bo’yicha o’quv mashg’ulotlarini olib borgan professor-o’qituvchi tomonidan amalga
oshiriladi.
Oraliq nazorat turini topshirmagan, shuningdek ushbu nazorat turi bo’yicha «2» (qoniqarsiz)
baho bilan baholangan talaba yakuniy nazorat turiga kiritilmaydi.
Talaba nazorat turi o’tkazilgan vaqtda uzrli sabablarsiz qatnashmagan hollarda jurnalga «0»
belgisi yozib qo’yiladi.
Oraliq nazorat turi har bir fan bo’yicha fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda 2
martagacha o’tkazilishi mumkin. Oraliq nazorat turini o’tkazish shakli va muddati fanning
xususiyati va fanga ajratilgan soatlardan kelib chiqib tegishli kafedra tomonidan belgilanadi.
Talabani oraliq nazorat turi bo’yicha baholashda, uning o’quv mashg’ulotlari davomida olgan
baholari inobatga olinadi.
O’quv yilining kuzgi hamda bahorgi semestrida 2 ta yozma ish va 2 ta mustaqil ish
rejalashtirilgan bo’lib, yozma ish 5 baholik shkalada baholanadi.
Oraliq nazorat (ON) “IO‘M” fanining bir necha mavzularini qamrab olgan bo’limi bo’yicha,
tegishli nazariy, amaliy va labaratoriya mashg’ulotlari o’tib bo’lingandan so’ng yozma ish shaklida
amalga oshiriladi. Bundan maqsad talabalarning tegishli savollarni bilishi yoki muammolarni
yechish ko’nikmalari va malakalari aniqlanadi. O’quv yilining 5-semestrida 2 ta yozma ish va 10 ta
mustaqil ish rejalashtirilgan bo’lib, yozma ishga o’rtacha 5 ball, mustaqil ishga ham o’rtacha 5 ball
ajratilgan. 6-7 semestrida 2 ta yozma ish va 10 ta mustaqil ish rejalashtirilgan bo’lib, yozma ishga
o’rtacha 5 ball, mustaqil ishga ham o’rtacha 5 ball ajratilgan.
ON nazorat ishlari yozma ish shaklda o’tkazilishi nazarda tutilgan, yozma ish savollari ishchi
o’quv dastur asosida tayyorlanadi. ON ga ajratilgan balldan “2” va undan past ball to’plagan talaba
o’zlashtirmagan hisoblanadi. ON ni o’zlashtirmagan talabalarga qayta topshirish imkoniyati
beriladi.
YaN ni baholash
Yakuniy nazorat “IO‘M” fanining barcha mavzularini qamrab olgan bo’lib, nazariy, amaliy
mashg’ulotlar o’tib bo’lingandan so’ng test yoki yozma ravishda amalga oshiriladi. Bundan maqsad
talabalarning fan bo’yicha o’zlashtirish ko’rsatkichlari, ya’ni bilim darajasi yoki muammolarni
echish ko’nikmalari va malakalari aniqlanadi.
Yakuniy nazorat ishlari test usulida ham o’tkazilishi nazarda tutilgan, test savollari ishchi
o’quv dasturi asosida tayyorlanadi.
17
Yakuniy nazorat turini o’tkazish va mazkur nazorat turi bo’yicha talabaning bilimini
baholash o’quv mashg’ulotlarini olib bormagan professor-o’qituvchi tomonidan amalga oshiriladi.
Talaba tegishli fan bo’yicha yakuniy nazorat turi o’tkaziladigan muddatga qadar oraliq
nazorat turini topshirgan bo’lishlari shart.
Yakuniy nazorat turiga kirmagan yoki kiritilmagan, shuningdek, ushbu nazorat turi bo’yicha
«2» (qoniqarsiz) baho bilan baholangan talaba akademik qarzdor hisoblanadi.
Yakuniy nazorat turi bo’yicha talabaning bilimi «2» (qoniqarsiz) baho bilan baholangan yoki
Jurnalga «0» belgisi yozib qo’yilgan hollarda ushbu baho yoki belgi talabaning Baholash daftariga
yozilmaydi.
Yakuniy nazorat (YaN) “IO‘M” fanining barcha mavzularini qamrab olgan bo’lib, nazariy,
amaliy, labaratoriya va seminar mashg’ulotlari o’tib bo’lingandan so’ng test yoki yozma ish
shaklida amalga oshiriladi. Bundan maqsad talabalarning fan bo’yicha o’zlashtirish ko’rsatkichlari,
ya’ni bilim darajasi yoki muammolarni yechish ko’nikmalari va malakalari aniqlanadi. YaB nazorat
ishlari test yoki yozma ish usulida ham o’tkazilishi nazarda tutilgan, test va yozma ish savollari
ishchi o’quv dasturi asosida tayyorlanadi. OB ga ajratilgan balldan “2” va undan past ball to’plagan
talaba o’zlashtirmagan hisoblanadi va YaB ga kiritilmaydi. YaB ni o’zlashtirmagan talabalarga
qayta topshirish imkoniyati beriladi. YaB bo’yicha olinadigan test yoki yozma ish variantlari
kafedra mudiri rahbarligida tuziladi va dekanatlarga topshiriladi.
Test usulida YaNni baholash mezonlari:
YaN test yoki yozma ish shaklida o’tkaziladi. YaB test shaklida o’tkazilsa talabalarga
variantlar asosida 30 ta test savoli beriladi. Har bir to’g’ri javob quyidagicha baholanadi. To’g’ri
javoblar soniga qarab talabaning YaN da to’plagan ballari aniqlanadi.
“5” – 27-30 ta
“4” – 21-26 ta
“3” – 18-20 ta
“2” – 0-16 ta
VIII. Asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlar xamda axborot manbalari asosiy adabiyotlar:
1. Ataeva N., Rasulova F., Xasanov S. Umumiy pedagogika. 1-kitob - T.,2011
2. Ataeva N., Salaeva M., Xasanov S. Umumiy pedagogika. 2-kitob - T., 2013
3. Golovanova N.F. Novaya Pedagogika. Uchebnoe Posobie. - M., 2005
4. Mavlonova R. va boshqalar. Pedagogika. Darslik. - T., 2001
5. Pedagogika. (M.To’xtaxodjaevaning umumiy tahriri ostida). Darslik - t„ 2010
6. Podlasmy i.p. pedagogika. V 3-x chastyax. Uchebnik. - m„ 2004
7. Pedagogika i psixologiya. Gorod red. A.A.radugina - m„ 2003
8. Slastenin V.A. Obshaya Pedagogika. - M„ 2003
9. Selivanov V.A. Osnovni obshey Pedagogiki. — M„ 2004.
Qo’shimcha adabnyoglir:
1. O’zbekiston Respublikasi Konszitutsiyasi. - T., 2011 O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim
To’grisida”gi Qonuni -T„ 1998
2. O’zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida”gi qonuni - t„
1998
3. O’zbekiston Respublikasining “Yoshlarga oid davlat siyosati to’grisida”gi qonun. — t„ 2016
4. “2017-2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo’napishi bo’yicha
harakatalar strategiyasi” - t„ 2017
5. Mirziyoev Sh.M. Erkin va faravon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz.
O’zbekiston respublikasi prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan oliy
majlis papatalarining qo’shma majlisidagi nutqi // - t„ 2016
6. Mirziyoev Sh.M.Ttanqidiy taxdil, qatiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar
faoliyatining kundalik koidasi bo’lishi kerak.//mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqgisodiy
18
rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangap iqtisodiy dasturning eng muhim
ustuvor yo’nalishlariga bagishlangan vazirlar mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza// t„ 2017
7. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va
xalq farovonligining garovi //o’zbekiston respublikasi konstitutsiyasi qabul qilinganining 24
yilligiga bagishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasi // - T., 2017
8. Mirziyoev Sh.M Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. - T.,
2017
9. Axrorova 3. Jadid pedagogikasi asoslari. O’quv qo’llanma. - T., 2006
10. Kuzmina n.v. metodm issledovaniya pedagogicheskoy deyatelnosti. - l„ 1996
11. Pedagogika tarixidan xrestomatiya. (tuzuvchi o.hasanboeva). -t„ 1993
12. Xoliqov A. Pedagogik mahoraT. O’quv qo’llanma. - T., 2010
13. Hasanboev J., Sariboev H., Niyozov G., Hasanboeva 0„ Usmonboeva M. Pedagogika. O’quv
Qo’llanma. — T„ 2006
14. Hasanboev J„ To’raqulov X., Xaydarov M„ Xasanboeva 0„ Usmonov N. Pedagogika
Fanidan Izohli Lug’aT. - T„ 2009
15. Hoshimov.K, Nishonova.Z Pedagogika tarixi. Darslik. — t„ 2005
Internet resurslari:
http://www.ziyoneT.uz
http://pedagog.uz
www.Lex.uz
www.gov.uz
Ishchi o’quv dasturga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida
___________________ o’quv yili uchun ishchi o’quv dasturiga qo’yidagi o’zgartirish va
qo’shimchalar kiritilmoqda:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
O’zgartirish va qo’shimchalarni kirituvchilar:
(professor-o’qituvchining I.F.O.) (imzosi) __________
Ishchi o’quv dasturga kiritilgan o’zgartirish va qo’shimchalar “Pedagogika” fakulteti Ilmiy-uslubiy
Kengashida muhokama etildi va ma’qullandi ( _____ yil “___” _______dagi “____” - sonli
bayonnoma).
Fakultet Ilmiy-uslubiy
Kengashi raisi:
19
20
